Abdülmecid Han

Mükemmel bir eğitim gördü ve iyi derecede Fransızca öğrendi. Babası İkinci Mahmud Han’ın vefatı üzerine, 1 Temmuz 1839’da on altı yaşında Osmanlı tahtına geçti.

Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanı neticesinde yapılan savaş ve Rusların Eflak ve Buğdan’ı işgali üzerine üç yıl süren Kırım savaşı, döneminin önemli savaşlarıdır. Bu savaşların çıkmasında İngilizlerin kışkırtmaları çok etkili olmuştur.

Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanı, İngilizlerin yardımıyla bastırıldı. Fakat İngilizler oyun oynayarak Mısır’ın özerk bölge olarak bağımsızlığını ilan etmesini sağladılar. Böylece Mısır 1881’de kaybedildi.

1841’de İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya ve Prusya ile Boğazlar Anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre, Rusya ve Osmanlı devletlerinden başka hiçbir devlet Karadeniz’de donanma bulundurmayacaktı. Savaş durumunda boğazlardan geçecek gemileri Osmanlı Devleti tayin edecekti.

Devleti zor durumdan kurtarmak isteyen Sultan Abdülmecid, Mustafa Reşid Paşa’nın ısrarıyla Tanzimat Fermanı’nı yayınlattırdı. Bu Fermanla Padişahın yetkisi sınırlandırılmış ve devletin hükümranlığından taviz verilmiştir. Mustafa Reşid Paşa tarafından, İngilizlerin etkisiyle hazırlanan Tanzimat fermanı, devletin yıkılmasının en büyük sebeplerden birisi olmuştur.

Sultan Abdülmecid Han, 1844’de halka yakın olmak ve beldeleri bizzat görmek için İzmit, Mudanya, Bursa, Gelibolu ve Çanakkale’yi gezdi. Limni, Midilli ve Sakız adalarındaki kaleleri ziyaret etti. Ayrıca Abdülmecid Han buna benzer bir seyahati 1850’de de yaptı.

İngiltere ve Fransa, Kırım savaşındaki yardımlarının karşılığında 1856’da Islahat Fermanının ilanını istediler. Ferman, devletin iç ve dış işlerine karışılmasının önünü açıyordu ve devleti Avrupa’ya bağımlı bir hale getiriyordu. Ayrıca azınlıklara verilen haklarla, azınlıkların devlet yönetiminde önemli yerlere yükselmesi sağlanmış oldu.

Sultan Abdülmecid Han, yayınladığı fermanlarla halkının eşitliğini ve birliğini sağlamaya çalışıyordu. Ancak Avrupa’da yayılan milliyetçilik hareketi ve azınlıkların Avrupa tarafından tahrik edilmeleri, bu birliğin kurulmasını engelledi.

Sultan Abdülmecid Han, iç ve dış sıkıntılara rağmen devlete düzen vermek için çok çalıştı. Asayişin sağlanması için Zaptiye Müşirliğini kurdurdu. Eğitim işlerinin kontrolü için de Maarif-i Umumiye Nezareti’ni kurdu.

Bütçe hataları sebebiyle ekonomik sıkıntı çıktı. Mustafa Reşid Paşa, Avrupa devletlerinden borç aldı fakat Sultan Abdülmecid Han’ın kabul etmemesi üzerine geri verilmek zorunda kalındı. Bunun üzerine dış güçlerin kışkırtmasıyla Kırım savaşı patlak verdi. Padişah savaş nedeniyle mecburen borç almak zorunda kaldı. Borç devamlı artarak, ödenemeyecek boyutlara ulaştı. Batı istediğini elde etmişti. Çünkü bugün borç alan, yarın emir alır, nitekim de öyle oldu.

Sultan Abdülmecid Han, Mustafa Reşid Paşa ve adamlarının Hristiyan devletlerle birleşerek, İslamiyet’i yıkmak için yaptıkları imha hareketlerine ve bu hareketleri engelleyememesine çok üzülüyordu. Yaşadığı bu üzüntü, Abdülmecid Han’ın babası İkinci Mahmud Han gibi tüberküloza yakalanmasına sebep oldu ve 25 Haziran 1861’de vefat etti.

Derleyen: Mehmet Fatih Oruç

Kaynak: Türkiye Gazetesi Yayınları – Osmanlı Padişahları Ansiklopedisi